Η συμβολή της Λαογραφίας στην μορφωτική «ανύψωση» του αγαπημένου μας Χωριού αναγνωρίστηκε ήδη από το πρώτο τεύχος του περιοδικού «Βυζίκι» (Ιαν. 1959)¹, στην πρωτοσέλιδη ανακοίνωση του ΔΣ της Ένωσης που κατέγραφε τους στόχους της έκδοσης. Στο ίδιο αυτό πρώτο τεύχος υπάρχει και ένα μονόστηλο με τίτλο «Λαογραφικά»!

Βέβαια, από τα (λαογραφικά) «κείμενα» μέχρι τα ...«αντικείμενα» υπάρχει μια κάποια απόσταση. Η «συλλογή» λαογραφικών αντικειμένων, δηλαδή, έχει νόημα μόνον όταν είναι ορατή ή έχει εξασφαλιστεί και η κατάλληλη «στέγη». Κι αυτή η προϋπόθεση άργησε να υπάρξει για το Βυζίκι. Έτσι, μόλις τον Γενάρη του 1970 (και έπειτα από ενέργειες του τότε κοινοτάρχη Παν. Σπυρόπουλου) παραχωρείται από το Υπουργείο Παιδείας στην Κοινότητα Βυζικίου το κτίριο Ανδρικάκη, δηλαδή ένας χώρος αξιοποιήσιμος για την στέγαση λαογραφικού υλικού - και όχι μόνο.

Όπως προκύπτει από αλληλογραφία του 1970-71 μεταξύ του τότε κοινοτάρχη Ν. Βαμβούκου και του τ. Προέδρου της Ένωσης (1968) π. Ιωάννου Ν. Πετρόπουλου, ο τελευταίος είχε μιλήσει για δημιουργία «Πνευματικού Κέντρου» στο κτ. Ανδρικάκη όπου, εκτός από το Λαογραφικό Μουσείο και την Κοινοτική Βιβλιοθήκη, θα στεγάζονταν το Κοινοτικό Γραφείο, το Κοινοτικό Ιατρείο και ένας ξενώνας. Στην πρόταση αυτή απάντησε τότε (9/9/1971) ο κοινοτάρχης οτι το κτ. Ανδρικάκη απαιτεί σοβαρή επισκευή ως παλαιό κτίσμα (σημ.: του 1868!).

Ήδη, όμως, είχε αρχίσει η προσπάθεια για συλλογή αντικειμένων λαογραφικού ενδιαφέροντος, στα πλαίσια της «διάσωσης και διαφύλαξης των ιστορικών κειμηλίων» του Χωριού (κάτι που - σύμφωνα με το καταστατικό της - αποτελούσε έναν από τους σκοπούς της Ένωσης Βυζικιωτών). Έτσι, συγκροτήθηκε το 1970 μία επιτροπή «συλλογής», με πρόεδρο τον αείμνηστο Άγγελο Ι. Φλούδα  (ο οποίος, κατά γενική ομολογία, είχε την ιδέα) και μέλη τους Δημήτριο Σωτηρόπουλο, Γεώργιο Η. Κατσιώνη, Φίλιππο Δεσποτόπουλο και Άγγελο Κ. Γάκη, με σκοπό να συγκεντρώσει υλικό κατάλληλο για τη δημιουργία ενός Λαογραφικού Μουσείου. Και τέτοιο υλικό όντως υπήρχε, αλλά στις κασέλες και στα κατώγια του Βυζικίου, πρακτικά παραμελημένο και απροστάτευτο.

Μέσα σε δύο χρόνια μαζεύτηκαν περι τα 220 αντικείμενα τα οποία παραδόθηκαν σε ειδική επιτροπή «παραλαβής», με πρόεδρο τον αείμνηστο παπα-Θόδωρο και μέλη τον τότε κοινοτάρχη Νίκο Βαμβούκο, τον Νίκο Καραπανάγο, τον Γεώργιο Η. Κατσιώνη, τον Νίκο Αργυρόπουλο και τον Άγγελο Κ. Γάκη.  Το πολύτιμο αυτό υλικό καταγράφηκε σε ειδικό βιβλίο και, στη συνέχεια, παραδόθηκε προς φύλαξη (και για τις παραπέρα ενέργειες δημιουργίας μουσείου) στον κοινοτάρχη.

Η πρώτη επαφή του κοινού με τα αντικείμενα της συλλογής έγινε το 1979 με αφορμή το 2ο Φεστιβάλ Άκοβας. Με επιμέλεια του ιερέα-καθηγητή Ιωάννη Χ. Κούλη και της Δ/ντριας του Δημοτικού Σχολείου Αγγελικής Λεοναρδοπούλου-Καραπανάγου, το υλικό καθαρίστηκε, ταξινομήθηκε και εκτέθηκε καλαίσθητα στη μεγάλη αίθουσα του σχολείου ως μία «Έκθεση Βυζικιώτικης Λαϊκής Τέχνης», γεγονός που απετέλεσε ευχάριστη έκπληξη για όλους. Η «έκθεση» αυτή επαναλήφθηκε τον επόμενο χρόνο, στον ίδιο χώρο, κατά τη διάρκεια του 3ου Φεστιβάλ Άκοβας, πάλι με επιμέλεια του παπα-Γιάννη Κούλη. Όμως, η μόνιμη «στέγη» του υπό ίδρυση μουσείου, δηλαδή το κτ. Ανδρικάκη, ήθελε ακόμη πολλή δουλειά για να ετοιμαστεί.

Πέρασαν αρκετά χρόνια, με εράνους για την αναστήλωση/ανακαίνιση και παραστάσεις της Κοινότητας στη Νομαρχία για οικονομική ενίσχυση του έργου, ενώ τα προς έκθεση αντικείμενα περίμεναν στην «αποθήκη» - με ό,τι κινδύνους αυτό συνεπάγεται... Στο μεταξύ, το Κοινοτικό Συμβούλιο προχώρησε στις 14/10/1989 στην επίσημη σύσταση του «Λαογραφικού Μουσείου Βυζικίου» και καθόρισε την σύνθεση του πενταμελούς ΔΣ του, ως εξής: Πρόεδρος ο εκάστοτε κοινοτάρχης και μέλη δύο κοινοτικοί σύμβουλοι και δύο μόνιμοι κάτοικοι του Χωριού.

Κάποτε εδέησε να ετοιμαστεί η «στέγη» των εκθεμάτων στο κτίριο Ανδρικάκη, σε αίθουσα 60 τετραγωνικών στο 2ο όροφο. Έτσι, το 1995 τα ταλαιπωρημένα από την πολύχρονη αποθήκευση αντικείμενα, αφού συντηρήθηκαν επιμελώς, τοποθετήθηκαν σε προσωρινά ράφια, κατάλληλα ομαδοποιημένα, χάρις στις μαθήτριες (!) Βούλα Θ. Φράγκου και Μαρία Ι. Καραπανάγου, υπό την καθοδήγηση του ίδιου του Κοινοτάρχη Γιάννη Καραπανάγου και της συζύγου του Αγγελικής Λεοναρδοπούλου-Καραπανάγου. Τα δύο κορίτσια θυσίασαν τις καλακαιρινές τους διακοπές για να επεξεργασθούν ένα ένα τα εκθέματα. Παίρνοντας στοιχεία από το βιβλίο του αείμνηστου Αγγ. Φλούδα, έγραψαν για το κάθε αντικείμενο την ονομασία του και, σε πολλές περιπτώσεις, την προέλευση του. Με αυτό τον τρόπο, δημιούργησαν έναν ωραίο χώρο για τα (πολιτισμικά) πολύτιμα αυτά αντικείμενα, που μέχρι τότε ήταν πρακτικώς άστεγα.

Παράλληλα, ο Γιάννης Καραπανάγος (ο τελευταίος κοινοτάρχης) ξεκίνησε τις ενέργειες προς το Υπουργείο Πολιτισμού ώστε να κάνει το μουσείο Ν.Π.Δ.Δ. (κάτι που κατάφερε το 1997²) για να μπορεί αυτό να τύχει της αρμόζουσας επιχορήγησης. Τον πρόλαβε όμως ο «Καποδίστριας», με αποτέλεσμα να περάσουν οι επιχορηγήσεις στο Δήμο (Τροπαίων).

Η σωστή, όμως, αξιοποίηση των σχετικών πόρων από πλευράς Δημάρχου Δημ. Παπασπηλίου και της («Καποδιστριακής» πλέον) «Προέδρου του Τοπικού Συμβουλίου» Βυζικίου Μαρίας Παν. Παλυβού, είχαν σαν αποτέλεσμα να εγκαινιασθεί επίσημα το 2002 το ανανεωμένο και εμπλουτισμένο Λαογραφικό Μουσείο Βυζικίου.

Επιπλωμένο με σύγχρονες ξύλινες προθήκες με συρόμενα τζάμια και με πινακίδες που δίνουν για τα αντικείμενα (όλα αριθμημένα) όνομα, χρήση και δωρητή, αντικειμενικά αποτελεί στολίδι για το Χωριό μας και πρέπει να είναι υπερήφανοι όσοι εργάστηκαν γι' αυτό³.

Την Πρόεδρο του ΔΣ Μαρία Παλυβού διαδέχθηκαν οι εξής:

- 2003 Κώστας Πετρόπουλος
- 2006 Μαρία Παλυβού (2η θητεία)
- 2010 Ανδρέας Χ. Μερεντίτης
- 2014 Βασίλης Νικολόπουλος
- 2019 Ανδρέας Χ. Μερεντίτης (2η θητεία)

Οι τελευταίοι δύο, βέβαια, είναι οι πρώτοι «Καλλικράτιοι» τοπικοί άρχοντες του Βυζικίου.

Με βάση τα παραπάνω και σε συνδυασμό με την «θωράκιση» του κτιρίου Ανδρικάκη απέναντι στη φθορά του χρόνου  (2001 - αμμοβολή, αρμολόγηση), οι βασικοί στόχοι της διάσωσης και της διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς μας επιτεύχθηκαν τελικά και, μάλιστα, με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Μένει πλέον η τρίτη συνιστώσα, εξίσου σοβαρή, αυτή της προβολής, για την οποία τόσο σωστά επέμενε ο αείμνηστος Γιάννης Μαθές. Μόνο που τώρα, ο Δήμος είναι πολύ μακρυά και πιθανον να έχει πολύ ...μακρινές προτεραιότητες!

______________________________

¹   Ίσως γι' αυτό ο Γιάννης Μαθές σημείωνε το 2002 οτι η ιστορία του Λαογραφικού Μουσείου Βυζικίου «ξεκίνησε πριν από παραπάνω από 45 χρόνια» (Περιοδ. «Βυζίκι»,τεύχος 345, σε,. 33)

²   Την ίδια αυτή χρονιά, στις 17/8/1997, ο Γιάννης Καραπανάγος έκανε τα εγκαίνια του μουσείου, με τα εκθέματα βέβαια στα πρόχειρα ράφια.

³   Δυστυχώς, ο πρωτεργάτης της όλης προσπάθειας Άγγελος Φλούδας δεν πρόλαβε να καμαρώσει ολοκληρωμένο το έργο του αφού απεβίωσε πρόωρα, στις 13 Μαϊου 1973, σε ηλικία 65 ετών. (Λίγους μήνες αργότερα, στις 7 Νοεμβρίου 1973 έφυγε - πλήρης, όμως, ημερών - και ο παπα-Γιάννης Πετρόπουλος, ο οποίος αγωνίστηκε για να στεγάσει το κτίριο Ανδρικάκη όλόκληρη την «καρδιά» του Χωριού μας.)